..................
मधुगिरी : या गावाजवळ आशिया खंडातील दुसऱ्या क्रमांकाचा महाकाय पाषाण ३९४० फूट उंचीवर आहे. हा पाषाण आणि त्यावर असलेला किल्ला हे येथील आकर्षण. शहराच्या उत्तरेस असलेल्या मधु-गिरी (मध-टेकडी) नावाच्या टेकडीवरूनच हे नाव रूढ झाले. या महाकाय शिळेवरच विजयनगर राजवटीत किल्ला बांधला गेला. साधारण इ. स. १६७०च्या सुमारास गंगा राजवटीतील राजा हिरा गौडा यांनी मूळ किल्ल्याचे बांधकाम केले. त्या वेळची एक गमतीशीर गोष्ट सांगितली जाते. गौडा यांची एक मेंढी या निर्जन डोंगरावर रात्री हरवली होती. ही मेंढी जेव्हा खाली आली, तेव्हा तिच्या अंगावरून पाणी ठिबकत होते. हे बघून सर्वांना आश्चर्य वाटले. रात्रीच्या नीरव शांततेत झऱ्याचे पाणी वाहण्याचा आवाज आला. तेथे पाणी सापडल्यावर तेथे किल्ला बांधण्याचा निर्णय घेण्यात आला. किल्ल्याला तीन द्वारे असून, अंतरलदाबगिलू, दिड्डीबगीलू आणि म्हैसूर दरवाजा अशी त्यांची नावे आहेत. येथे व्यंकटरमणस्वामी आणि मल्लेश्वराचे द्राविडी शैलीतील जुने मंदिर विजयनगर राजवटीत बांधले गेले. गोपालकृष्ण मंदिराचे फक्त अवशेष शिल्लक आहेत.


जयमंगाली : ७९८ एकर क्षेत्रावर पसरलेले हे कर्नाटकातील दुसऱ्या क्रमांकाचे काळविटांचे अभयारण्य मधुगिरीपासून २५ किलोमीटरवर आहे. त्याचे पूर्वीचे नाव मेदेनाहळ्ळी असे होते.

गुब्बी : हे गाव मिशनरी कार्यासाठी प्रसिद्ध आहे. थॉमस हडसन आणि त्यांची पत्नी मिशनचे काम सुरू असताना तंबूमध्ये राहत असत. तेथेच त्यांनी मातीकामातील झोपडी बनविली. विल्यम आर्थर यांनी येथे चर्चची स्थापना केली. या गावातील वीराण्णा गुब्बी हे नाट्य व चित्रपट दिग्दर्शक आणि कलाकार होते आणि त्यांना पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले होते. कन्नड नाट्यभूमीतील ते एक अग्रगण्य आणि सर्वांत प्रभावी रंगकर्मी होते. गुब्बी हे ठिकाण तुमकुरूपासून १८ किलोमीटरवर आहे.

चेन्नरायना दुर्गा : कोराटेगेरेपासून १० किलोमीटरवर असलेल्या या किल्ल्याकडे मधुगिरी ते तुमकुरूमार्गे जाता येते. नवदुर्गांपैकी येथे एक देवी आहे.



तुमकुरू : जिल्ह्याचा ज्ञात इतिहास गंगा राजवटीपासून सुरू होतो. येथे इ. स. एक ते इ. स. १०००पर्यंत गंगा राजवट अस्तित्वात होती. गंगा कुटुंबाचे या जिल्ह्यात सापडलेले संदर्भ इ. स. ४००पासूनचे आहेत. गंगा राजवटीनंतर राष्ट्रकूट आणि चालुक्यांनीही येथे राज्य केले. त्यानंतर तुमकुरू विजयनगर साम्रज्यात समाविष्ट झाले. त्यानंतर म्हैसूरच्या वाडियार राजवटीची सत्ता इंग्रज येईपर्यंत होती. तुमकुरू आता जिल्ह्याचे ठिकाण असून, ते औद्योगिक व शेक्षणिक शहर म्हणून प्रसिद्ध झाले आहे. अन्नप्रक्रिया उद्योग येथे नव्यानेच सुरू झाला आहे.

गोरवानाहळ्ळी : महालक्ष्मी मंदिरासाठी हे ठिकाण प्रसिद्ध आहे. स्थानिक कथेनुसार अब्बय्या नावाच्या महालक्ष्मी भक्ताला देवी प्रसन्न झाली. तिने त्याला भरपूर संपत्ती दिली. त्यातून त्याने धर्मकार्य सुरू केले. त्याने घरातच महालक्ष्मीची पूजा सुरू केली. अब्बय्यांचा भाऊ थोटदप्पा हाही त्यांच्या धर्मादाय कामात सहभागी झाला. अब्बय्यांच्या मृत्यूनंतर थोटदप्पा यांनी देवीला पूजा सुरूच ठेवली. स्वप्नातील दृष्टांतानुसार थोटदप्पा यांनी देवीच्या समर्पणासाठी गोरवानाहळ्ळी महालक्ष्मी मंदिर बांधले. इ. स. १९१०नंतर थोटदप्पा यांच्या मृत्यूनंतर मंदिर व पूजेकडे दुर्लक्ष झाले. १५ वर्षांनंतर कमलअम्मा या देवीच्या स्त्री भक्ताने पुन्हा पूजाअर्चा सुरू केली. त्यामुळे लोक देवस्थानाकडे पुन्हा येऊ लागले. आज ते एक प्रसिद्ध धार्मिक ठिकाण बनले आहे. हे तुमकुरूपासून २९ किलोमीटरवर आहे.


कसे जाल तुमकुरूला?

तुमकुरू हे रेल्वेने मिरज-बेंगळुरू मार्गावरील स्टेशन आहे. तसेच पुणे-बेंगळुरू महामार्गावर आहे. जवळचा विमानतळ बेंगळुरूला, ७१ किलोमीटरवर आहे. जाण्यासाठी उत्तम कालावधी ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी. तुमकुरू गावामध्ये राहण्याची, जेवणाची चांगली सोय आहे.

- माधव विद्वांस
ई-मेल : vidwansmadhav91@gmail.com